Haccın Vacipleri

Hacda vacipler Asli ve fer’i olmak üzere ikiye ayrılır. Asli vacipler müstakil birer nüsüktürler Fer’i vacipler ise başka bir vacibe bağlı olan dolaylı vaciplerdir diyebiliriz.

Hanefi mezhebine göre haccın asli vacipleri beş tir.

1. Sa’y

2. Müzdelifede vakfe

3. Şeytan taşlama

4. Halk ve taksir

5. Veda tavafı

1)Sa’y

Sa'y sözlükte "koşmak, çaba göstermek"gibi anlamlara gelir. Hac ve umre ile ilgili bir terim olarak ise sa'y, kabenin doğu tarafında bulunan safa ve merve adlı iki tepe arasında, safa'dan başlanıp merve de tamamlanmak üzere yedi defa gidip gelmeyi ifade eder.

¨ Sa’y kendi başına –müstakil- bir nüsük değildir. Mutlaka bir tavafa bağlı olarak yapılır.

· Sa’y hanefi mezhebinde vaciptir fakat diğer üç mezhepçe de haccın rükünlerindendir.

Not: safa ile Merve arası yaklaşık 350 m dir.

Sa’yin Geçerli olmasının Şartları:

· Sa’yi ihrama girdikten yani hac veya umre veyahut her ikisi için niyet ve telbiye yaptıktan sonra yapmak İhrama girmeden önce hac veya umre menasikinden hiçbiri yapılmaz.

· Sa’yin sahih olması için ihrama girdikten sonra yapılması şarttır Ama ihramlı olarak yapılması şartı yoktur yani Şeytan taşlandıktan sonra ihramdan çıkılıp ihramsız olarak sa’y yapılabilir. Yalnız umrede ihramlı olarak sa’y yapmak vaciptir.

· Not:Hac ayları girmeden Hiçbir hac amali yapılamaz. Ancak ihrama girilebilir.

· Sa’yi muteber bir tavaftan sonra yapmak gerekir.Sa’y tek başına bir nüsük değildir.Ancak muteber bir tavaftan sonra yapılmalıdır. Muteber tavaf, hadesi ekberle yani cünüp, aybaşı, veya lohusa olarak yapılmamış olan tavaftır.

· Şavtların çoğunu Yani en az dördünü yapmak. Hanefi mezhebinde şavtların dördü rükün üçü vaciptir. Diğer üç mezhepte bütün şavtlar rükündür.

· Sa’ya safadan başlamak Merveden başlanırsa sahih olmaz.

Sa’yin Vacipleri:

1. Sa’yi yürüyerek yapmak

2. Yedi şavta tamamlamak (ilk dört Şavt rükündür.)

Sa’yin sünnetleri:

· Hadesten taharet sa’yin sünnetlerinden dir. Tavaflarını temiz olarak yaptıktan sonra adet görmeye başlayan kadınların sa’y yapmaları kerahetsiz olarak caizdir

· Necasetten taheret.

· Tavaf namazından sonra hemen ara vermeden sa’ya başlamak

· Sa’ya başlamadan Hacerül esvedi istilam etmek

· Erkeklere Yeşil sütunlar arası hervele yapmak sünnettir.

· Şavtları peş peşe yapmak

· Sa’y esnasında zikir ve dua ile meşgul olmak

· Niyet etmek.

· Gerek hac gerek umrenin birer sa’yi vardır.

Sa’yin nafilesi yoktur. Bu sebeple her tavaftan sonra sa’y yapılmaz Umre sa’yinin umre tavafından sonra fakat ihramdan çıkılmadan yapılması vaciptir.Hac sa’yinin ziyaret tavafından sonra yapılması efdal ise de kudum tavafından veya arafata çıkmadan herhangi bir nafile bir tavaftan sonra yapılması da caizdir.

2) Müzdelife vakfesi

· Haccedenlerin Arefe gününü bayram gününe bağlayan geceyi burada geçirmeleri sünnet, burada vakfe yapmak ise vaciptir.

· Müzdelife vakfesinin zamanı Hanefilere göre bayramın birinci günü fecri sadıktan güneşin doğmasına kadar olan süredir. Malikilere göre arefe günü güneşin batışından bayram sabahı fecri sadıka kadar olan süredir. Şafii ve Hanbelilere göre ise gecenin yarısından fecri sadıka kadar olan süredir.(gece yarısı güneşin batışı ile fecri sadık arasındaki sürenin ortasıdır.)

· Bütün mezheplerde güneş doğmadan müzdelifeden ayrılmak sünnettir.

· Müzdelife de Yatsı ile akşam namazı cemi tehir ile kılınır. Farzlar arasında sünnet kılınmaz. Sadece yatsının son sünneti ve vitir kılınır. İki vaktin namazı bir tek ezan ve ikametle kılınır. Yatsı namazı için ayrıca ikamet gerekmez.

· Cem’i takdim ve cem’i tehir ile kılınan namazlarda iki farz arasında başka namaz kılmak mekruhtur.

· Muhassir vadisi dışında Müzdelifenin her yeri mevkıfdir.

3)Şeytan Taşlama

Hanefi mezhebinde şeytan taşlanan günlerde Mina da gecelemek sünnettir. Diğer üç mezhepte ise mazereti olmayanların bu gecelerden her birinin yarıdan çoğunda Mina da bulunmaları vaciptir. Aksi halde ceza gerekir.
Taşların her birini ayrı ayrı atmak gerekir. Topluca atılan taşlar bir taş hükmüne geçer.
Taşlar cemre kümesinin üzerine havuzun içine düşmelidir.
Hanefilere göre atılan şeyin üzerinde teyemmüm caiz olan şeylerden olması gerekir. Diğer üç mezhebe göre taş olması gerekir.
Gücü yetenlerin kendileri taşlaması gerekir. Namazı ayakta kılamayacak durumda olanlar vekil tayin ederler.

Şeytan Taşlama Zamanı

Bayramın Birinci Günü

Bu gün yalnız Akabe cemresine7 taş atılır. Hanefilere göre bu gün taş atma zamanı fecri sadıktan ikinci günün facri sadıkına kadar devam eder. Belirlenen bu süre içerisinde, güneşin doğması ile zeval arasında taşlamak sünnet, sabah güneş doğmadan ve akşam güneşin batmasından sonra taşlamak mekruh kabul edilmiştir.

Bu vakitlerde taş atmanın mekruh sayılması, ortalığın karanlık olmasıyla ilgilidir.

Malikilerde taşlama vakti Fecri sadık ile başlar ğuruba kadar devam eder.

Şafii ve Hanbelilerde bu vakit gecenin yarısından başlar ertesi gün fecri sadıka kadar sürer. Di ğer mezheplerde olduğu gibi güneş battıktan sonra taşlamak mekruh, öğle ile akşam arası kerhetsiz caiz sayılmıştır.

Bayramın İkinci ve Üçüncü Günleri

Bu iki günde taş atma zamanı zeval vaktinden başlayıp ertesi gün fecri sadıka kadar olan süredir. Belirtilen bu sürenin herhangi bir bölümünde taş atılabilir. Bu iki günde zevalden önce taş atılması caiz değildir. Bu iki günde her üç cemreye de taş atılır.

Bayramın Dördüncü Günü

Dördüncü gün de taş atma süresi 2 ve 3. Günde olduğu gibidir.

Bayramın 4. Günü taş atmayacak olanların Hanefilere göre 4. Günü fecri sadıktan önce diğer üç mezhebe göre üçüncü gün güneş batmadan önce Mina terk edilmiş olması gerekir. Minanın Mekke tarafındaki sınırı Akabe cemresidir.

Hanefilere göre üçüncü gün güneş battıktan sonra ayrılmak mekruh ise de ceza gerekmez.

· Taşların Müzdelifeden veya belirli bir yerden toplanması gerekmez, taşlar her yerden alınabilir. Yalnız cemre mahallinde başkaları tarafından atılmış taşları alıp atmak mekruhtur.

· İster eda olsun ister kaza olsun bayramın 4. Günü güneşin batmasıyla taş atma süresi sona erer.

· Artan taşlar ihtiyacı olanlara verilir,veya uygun bir yere bırakılır; toprağa gömülmesi gerekmez. Cemrelere fazla taş atmak mekruhtur.

Bismillahi Allahüekber rağmen lişşeytan ve hizbihi denilerek taşlar atılır.

Şeytan Taşlamanın Sünnetleri

1.Taşların yakından atmak

2.Yedi taşı peş peşe atmak

3.Cemreleri küçükten büyüğe doğru sırayla atmak

4.Atılan taşların nohuttan büyük, fındıktan küçük olması.

5.Küçük ve orta cemrelerde taş attıktan sonra dua etmek. Akabe cemresine taş attıktan sonra dua edilmez. Oradan hemen ayrılınır.

6.Her bir taşı atarken “Bismillahi Allahu ekber” demek.

Şeytan Taşlamanın Mekruhları

1.Büyük bir taşı kırıp atmak

2.Cemreye atılmış taşlardan alıp atmak

3.Pislik bulaşmış taşları atmak

4.Bir cemreye yediden çok taş atmak

5.Taşlamada cemreler arasında sıraya uymamak.

Taşlamada Eda ve Kaza

Taş atma süresi içerisinde her günün taşının kendi vakti içinde atılması vacip olduğu gibi, vaktinde atılmayan taşların taş atma süresi içinde kaza edilmesi de vaciptir. Taş atma süresi, bayramın dördüncü günü güneşin batması ile son bulur. Bundan sonra eda ve kaza olarak taşlama yapılmaz.

Ebu hanife ve imamı malike göre vaktinde atılmayan taşlar taşlama süresi içinde de kaza edilse de cezası düşmez. İmamı Muhammede ve İmamı Ebu Yusufa göre ise taş atma süresi içinde kaza edildiği takdirde cezası düşer.

Şafii ve Hanbelilere göre ise vaktinde atılamayan taşlar bayramın dördüncü günü güneş batmadan önce atıldığı takdirde, kaza değil eda sayılır. Gecikmeden dolayı da ceza gerekmez.

4) Saçları Kısaltmak veya Tıraş Etmek

Hacda saçları tıraş etme ve kısaltmanın zamanı, bayramın ilk günü fecri sadıktan ömrün sonuna kadar devam eden süredir. Ancak Ebu hanife ve imamı malike göre bayramın üçüncü günü güneş batıncaya kadar ki süre içinde yapılması vaciptir. Daha sonraya geciktirilmesi durumunda ceza (dem) gerekir. EbuYusuf ve İmam Muhammed ile Şafii ve Hambelilere göre ise bu vecibenin bayramın ilk üç gününde yapılması vacip değil sünnettir. Geciktirilmesi mekruh ise de ceza gerektirmez. Ancak tıraş olmadıkça ihramdan çıkılmış olmaz.
Hac için ihrama girenler bayramın ilk günü fecr-i sadıktan önce, umre için ihrama girenler ise umre tavafının en az dört şavtını tamamlamadan tıraş olmakla ihramdan çıkmış olmazlar, ihram yasağı işlemiş olurlar.
Ebu Hanife ve İmamı Muhammed’e göre saç kesmenin yeri harem bölgesidir. Harem bölgesi dışında yapılması sahih ise de vacip terk edildiği için ceza gerekir. Ebu Yusuf ve İmamı Züfere göre, bu vecibenin Harem bölgesinde yapılması vacip değil sünnettir.
Şafiilerde saç kısaltmanın mikdarı üç tel yeterlidir Hanefilere göre Saçın ¼ ü kesilmesi veya kısaltılması lazımdır. Maliki ve Hambelilere göre saçın tamamının tıraş edilmesi veya kısaltılması vaciptir. Mezheplerin hepsinde tıraş edilecek miktar ile Abdestte mesh edilecek miktar aynıdır. (Tdv ilmihali)

Tıraş ile Diğer Menasik Arasında Tertip

Ebu hanifeye göre tertip vaciptir. Aksi halde ceza (dem) gerekir. Ancak İfrad haccında şükür kurbanı vacip olmadığından nafile olarak kesenlerin kurban konusunda tertibe uymaları vacip değil sünnettir.
Ebu yusuf ve İmamı Muhammed ile Diğer üç mezhebe göre ise sıralamaya (tertibe) riayet sünnettir. Uyulmaması mekruh ise de ceza gerektirmez. Ziyaret tavafında ise bütün müçtehitlere göre tertib vacip değil sünnettir.
Tıraş olabilecek duruma gelenler saçlarını kendileri tıraş edebilecekleri gibi henüz kendileri tıraş olmadan başka ihramlılarıda tıraş edebilirler. Fakat tıraş olmadıkça başka ihram yasaklarını yapamazlar. (Tdv ilmihali)

İlk Tehallül

Hanefi mezhebine göre bayramın ilk günü fecri sadıktan sonra traş olmakla ilk tehallül gerçekleşir. Ve cinsel ilişki dışındaki bütün yasaklar kalkar. Fakat akabe cemresine taş atmakla kurban kesmekle hatta ziyaret tavafını yapmakla –traş olmadıkça- ne ilk nede ikinci tehallül gerçekleşir. Maliki ve Hanbelilere göre ilk günkü taşları atmakla gerçekleşir. Şafiiler göre Taş, tıraş veya ziyaret tavafından ikisini yapmakla gerçekleşir. (Tdv ilmihali)

İkinci Tehallül

İlk tehallül den sonra ziyaret tavafının da yapılmasıyla olur. Şayet henüz tıraş olmadan ziyaret tavafı yapılmışsa tıraş olmakla ilk ve ikinci tehallül birlikte gerçekleşir.

Hanefiler dışındaki mezheplerde ikinci tehallül için ziyaret tavafının yanında sa’yında yapılmış olması gerekir. Çünkü onlarda Sa’y haccın rüknüdür.

İkinci tehallül cinsel ilişki dahil bütün ihram yasaklarının kalkması demektir. (Tdv ilmihali)

5)VEDA TAVAFI (Sader Tavafı)

Hacının Mekkeden ayrılmadan önce yapacağı en son tavaftır.Buna sader tavafıda denir. Sader ayrılma demektir.

· Henüz veda tavafını yapmadan aybaşı veya loğusa olan ve temizlenmeden Mekkeden ayrılan kadınlardan veda tavafı düşer.

· Sadece umre yapanlar ile Mekke de Harem bölgesinde veya mikat sınırları içinde ikamet eden hacıların veda tavafı yoktur.

· Arafat vakfesinden sonra yapılan ilk tavaf hangi niyetle yapılırsa yapılsın o ziyaret tavafı olur. Ziyaret tavafından sonra yapılan her tavaf da veda tavafı sayılır. Hanefi Mezhebinde veda tavafını Mekkeden ayrılırken yapmak daha faziletli ise de önceden yapmak da caizdir. Bu takdirde Mekkeden ayrılırken tekrar yapmak gerekmez. Veda tavafını yaptıktan sonra Haremi Şerife gidip namaz kılmakta veya tavaf yapmakta bir sakınca yoktur. Bu durumda en son yapılan tavaf veda tavafı olur.

· Şafii ve Hanbelilere göre veda tavafı Mekke’den ayrılırken yapılır.Aksi halde iadesi gerekir.

· Malikilere göre ise veda tavafı vacip değil sünnettir.

Meşru bir mazeret olmadıkça terkedilen veya zamanında yapılmayan her vacip için ceza gerekir. (Tdv ilmihali

HACCIN VACİPLERİ